Χάινε, Χάινριχ

(Heine, Ντίσελντορφ 1797 - Παρίσι 1856). Γερμανός ποιητής και συγγραφέας. Σπούδασε νομικά στη Βόνη και έζησε μέσα στο ρομαντικό κλίμα. Ο Άουγκουστ Βίλχελμ Σλέγκελ ήταν δάσκαλος και σύμβουλός του. Αλλά ήδη από το νεανικό του έργο Ο ρομαντισμός (1820) μπορεί να διακρίνει κανείς τη μετέπειτα πνευματική εξέλιξη του συγγραφέα, διαμορφωμένη σε έναν ποιητικό τύπο –ρομαντικό πνεύμα και πλαστική μορφή– που τον τοποθετεί έξω από την αυστηρή προσκόλληση στις υπαγορεύσεις της ρομαντικής θεωρίας. Απόδειξη αποτελούν οι δύο τραγωδίες του Αλμανσόρ (1821) και Ουίλιαμ Ράτκλιφ (1822). Το έργο που τον έκανε ξαφνικά εξαιρετικά διάσημο, το Βιβλίο των τραγουδιών (1827) δίνει το πλήρες μέτρο –μαζί με τις εξίσου περίφημες Ταξιδιωτικές εικόνες (1826-31)– των δεσμών του με μια λογοτεχνική παράδοση και των πολύμορφων νεωτερισμών που ο ίδιος εισήγαγε στην παράδοση αυτή. Ένας ασυγκάλυπτος αισθησιασμός, η ποίηση της καθημερινής τραγωδίας (των ταπεινών, των φτωχών, των αρρώστων), τέλος ένα αισθητήριο σκηνογράφου και ζωγράφου σκηνών της καθημερινής ζωής δίνει τον τόνο στα διάφορα εκφραστικά και γλωσσοπλαστικά μέσα που χρησιμοποιεί. Ο X. έδωσε μια προέκταση σε μερικές πλευρές της ρομαντικής ευαισθησίας προς ένα συμβολισμό και ντεκανταντισμό πριν από την εμφάνισή τους, καθαρά όμως συνδυασμένο με έντονο ενδιαφέρον για την πραγματικότητα ακόμα και στις κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της: το αποδεικνύουν τα άρθρα του που συγκεντρώθηκαν στη Ρομαντική σχολή (1832-36) και στο έργο του Για μια ιστορία της θρησκείας και της φιλοσοφίας στη Γερμανία (1834-35). Διατηρώντας δεσμούς με την ομάδα Νέα Γερμανία –αν και δεν έλειψαν οι αφορμές βίαιων συγκρούσεων με αυτήν– αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα πολλών στη Γερμανία για μερικά κείμενά του με φιλελεύθερες τάσεις καθώς και του ίδιου του Μέτερνιχ (το 1835 όλα τα έργα του απαγορεύτηκαν με διάταγμα του Μπούντεσταγκ, το οποίο έθιγε και τα μέλη της Νέας Γερμανίας), μετά την παρισινή επανάσταση του 1830 αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία, όπου παρακολούθησε από κοντά και σχολίασε τα πολιτικά γεγονότα της χώρας αυτής σε μια σειρά άρθρων που έγραψε για την Augsburger Allgemeine Zeitung, η οποία εγκαινίαζε ένα είδος δημοσιογραφίας υψηλού επιπέδου, που του ταίριαζε περισσότερο από την αφηγηματική πεζογραφία: ας δούμε το ημιτελές διήγημα Ο ραβίνος του Μπάχεραχ (1824) και τις Φλωρεντινές νύχτες (1836). Προϊόν αυτής της δραστηριότητάς του ως ανταποκριτή ήταν τελικά οι Γαλλικές καταστάσεις, (1831-32) και η Λουτετία (1840-43). Το πλησίασμά του στους κύκλους των οπαδών του *Σαιν Σιμόν και κατόπιν η συνάντησή του με τον Μαρξ, τον χειμώνα του 1843-44, αποκαλύπτουν τις ρίζες του δημοκρατισμού του, που διακρίνονται στο Φανταστικό έπος (1843), όπου διακωμωδεί την ποίηση που υπηρετούσε ορισμένους σκοπούς, που ο ίδιος αποδοκίμαζε στο σατιρικό ποίημα Γερμανία: ένα χειμωνιάτικο παραμύθι, (1844) καθώς και σε έργα όπως Οι υφαντές, (1847) για την εξέγερση των υφαντουργών της Σιλεσίας. Καταδικασμένος το 1845 από ανίατη ασθένεια να περάσει την υπόλοιπη ζωή του σε αυτό που ο ίδιος ονόμαζε τάφο από παπλώματα, ο X. κλεινόταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του και έδωσε στο Romanzero (1851), τους τόνους μιας λεπτής και πικραμένης απαισιοδοξίας. Δεν έλειψε ούτε η θρησκευτική κρίση που την ερμήνευσαν κατά πολλούς τρόπους, αλλά που πρέπει ίσως να τη δει κάποιος στην ουσιαστική ειλικρίνειά της. Και η πνευματική διαθήκη του, ο πρόλογος που έγραψε για τη γαλλική έκδοση της Λουτετίας (1855), δεν είναι τίποτε άλλο από την τελευταία παραλλαγή της εσωτερικής εκείνης διάστασης μεταξύ πολιτικού καθήκοντος και μιας γνήσιας λογοτεχνικής προσπάθειας, που τοποθετούν τον X. στο κατώφλι της νεότερης ποιητικής αναζήτησης. Ο Χάινριχ Χάινε (προσωπογραφία του Λούντβιχ Εμιλ Γκριμ), κορυφαίος Γερμανός ποιητής.